Wstęp do książki „To już 30 lat”:
(…)” W kinach byla okrutna tandeta, nie było filmu bez harmonii, pociągu i obfitości zastawionych stołów. Koledzy (złośliwi) już przed filmem opowiadali mi jego treść i oczywiście na film nie szli. Kochałem X Muzę, jak wielu młodych ludzi, często film oglądałem od połowy do końca, aby podczas następnego seansu oglądać od początku do połowy. To z braku czasu. Coś trzeba było zrobić.”(…)
Tak wspomina założyciel naszego klubu kol. EMIL GARCZYNSKI. To właśnie Emil jesienią 1955 roku – student Wyższej Szkoły Ekonomicznej, działacz młodzieżowy a jednocześnie terenowy korespondent historycznego już dzisiaj tygodnika studenckiego „PO PROSTU” – podpatrywał inicjatywy warszawskich kolegów skupionych wokół w/w pisma, zmierzające do zorganizowania pierwszego DKF-u w Polsce. Takiego pomysłu nie można było przespać , trzeba było go przenieść do Częstochowy. Tak też się stało. Częstochowa jako drugi ośrodek w Polsce zorganizowała DKF.
Założycielami, jak podaje „Życie Częstochowy” z 9 grudnia 1955 roku były Raidy Uczelniane ZSP istniejącej wówczas Wyższej Szkoły Ekomicznej i Politechniki Częstochowskiej oraz redakcja wspomnianego wcześniej tygodnika „PO PROSTU” – czytając dalej dowiadujemy się, że pierwszy pokaz odbył się 11 grudnia, w niedzielę, o godzinie 8.00 w kinie „Wolność”. Do klubu zapisało się 266 członków a karnety kosztowały 6 zł dla studentów i 12 zł dla pozostałych osób.
Początki, jak zawsze, były trudne. Mimo wszystko nie była to Warszawa. Brakowało sali, owszem można było wynająć salę kinową, ale dopiero po zakończeniu normalnych projekcji tj. ok. godziny 22.00. Z czasem uporano się i z tym problemem w dość ciekawy sposób. Otóż początkowo Okręgowy Zarząd Kin nie chciał zgodzić się na wynajęcie sali w dogodnych godzinach. Postanowiono wtedy przenieść projekcję na Jasną Górę, gdzie oferowano salę bezpłatnie o 2.000 miejscach. Taka „groźba” poskutkowała i klub otrzymał stałą salę w kinie „Bałtyk”, gdzie z małymi przerwami działał przez osiemnaście lat.
Od początku działalność programowa miała określony charakter. Organizowano przeglądy filmowe, z których ważniejsze poświęcone były twórczości Renę Claire’a, Chaplina, Maksyma Gorkiego. Dbano też o dobrych prelegentów. Byli nimi w pierwszym okresie działalności – studenci PWST w Łodzi, a najbardziej lubiany był znany dziś reżyser Mieczysław Waśkowski.
Filmy wypożyczano głównie z Centralnego Archiwum Filmowego (obecnie Filmoteka Polska), Centrali Wynajmu Filmów (obecnie OPRF), ambasad USA, Kanady, Szwecji, Belgii oraz ośrodków kultury Węgier i Czechosłowacji.
Potem nastały lata 60-te, pojawił się groźny konkuret – telewizja, (podobno miała zniszczyć DKF-y, tak jak dzisiaj video) – zmniejszyła się nieco frekwencja. U klubowego steru stanął najbardziej chyba barwny człowiek w całym krajowym ruchu DKF-owskim – Rysio Uklański.
Nie za wysoki, chudziutki, łysiejący, ale za to z ogromną brodą. Człowiek z niesamowitą wręcz energią. Oprócz pracy w DKF-ie, działał także w klubie studenckim „Filutek”, założył kabaret studencki i zespół jazzowy. Był pierwszym przedstawicielem klubu we władzach Polskiej Federacji DKF.
Niestety. Rysia „podkupił” nam Wrocław, gdzie mieszka do dziś, wiążąc się na stałe z ruchem filmowym.
Kolejny prezes to „Żużu”, czyli Zdzisław Sroczyński. Stateczny, zrównoważony działacz a jednocześnie filmowiec amator. To właśnie za Jego prezesury rozwinęła się działalność powstałego w 1959 roku Amatorskiego Klubu Filmowego. Uczelnia a także i miasto zyskało „żywą” kronikę ciekawych wydażeń. „Żużu” wprowadził do repertuaru przeglądy filmów nie fabularnych, które uczyły DKF-owiczów prawidłowego odbioru obrazu filmowego, czy też warsztatu filmowego.
W 1966 roku, w czasie Jubileuszu X-lecia Klubu, jego członkowie po raz pierwszy mogli zobaczyć większą grupę „ludzi filmu”. W Częstochowie byli wtedy Ewa i Czesław Petelscy, Bogumił Kobiela, Aleksander Scibor-Rylski i … Stanisław Bareja.
Gdy w 1967 roku w robotniczej dzielnicy „Raków” uruchomiono nowe kino „Relax”, kierownikiem tej placówki został prezes DKF-u, kol. Zygmunt Chmielarz. Pozwoliło to na organizację wspólnych imprez, które odbiły się szerokim echem w regionie częstochowskim, Odbyły się m. in. premiery – 4 filmów: „Wilcze echa”, „Znicz olimpijski”, „Potop” i „Czerwone i białe”. Doszło nawet do tego, że Dyrekcja Teatru im. Adama Mickiewicza miała pretensje do DKF-u, że ten ostatni… odbiera teatrowi – widzów.
W tych samych latach Częstochowa i okolice stały się miejscem filmowych plenerów. Zapraszano wtedy do klubu ekipy realizatorskie. Byli w klubie m. in. Jerzy Hoffman, Tadeusz Chmielewski, Henryk Kuźmiński, Lech Lorentowicz, Beata Tyszkiewicz, Irena Kareł, Anna Ciepielewska, Daniel Olbrychski, Ryszard Filipski, Ryszard Pietruski, Leszek Teleszyński, Bruno O’Ya i inni.
Przełomową datą dla klubu był maj 1973 roku, wtedy to władze Politechniki Częstochowskiej udostępniły mu znakomicie wyposażoną salę Klubu „POLITECHNIK”. Zmieniono też nazwę na DKF „RUMCAJS” oraz utworzono sekcję dziecięcą: DKF „CYPISEK”.
Uzyskanie własnej sali umożliwiło znaczne rozszerzenie działalności. „Rumcajs” nawiązał kontakt z Czechosłowackim Ośrodkiem Kultury i Informacji w Warszawie (podstawową przyczyną była oczywiście nazwa). Owocem tego była wizyta w Częstochowie twórców przygód Rumcajsa – Vaclava Ctvrtka i Radka Pilara oraz Jaroslava Trojarza – Prezesa Stowarzyszenia Filmowców CSRS i Bohdana Trapią – Dyrektora ZRF w Czechosłowacji. Współpracę nawiązano także z Ośrodkami Kultury innych państw, z Ambasadami, Telewizją Polską oraz zacieśniono kontakty z Filmoteką Polską. Dzięki temu w „Rumcajsie” można obejrzeć filmy nie rozpowszechniane przez sieć kin komercyjnych.
Poza stałymi formami pracy klubowej DKF organizuje też seminaria i przeglądy filmów. Z okazji XX-lecia klubu, w 1975 r. zorganizowano Ogólnopolski Zjazd Działaczy Dyskusyjnych Klubów Filmowych i Kin Studyjnych, w czasie którego, nawiązując do referatów Alicji Helman, Henryka Depty, Qzesława Dondziłły i Leona Bukowieckiego, dyskutowano o roli i zadaniach filmu popularnego. Po dwóch latach odbył się drugi Zjazd Działaczy Upowszechniających Kulturą Filmową pod hasłem „Rola filmu w pracy wychowawczej młodzieży”. Gościli wtedy m. in. Krzysztof Kieślowski, Paweł Kądzierski, Tomasz Zygadło.
Spośród seminariów środowiskowych, jakie odbyły się w ostatnich latach wymienić należy:
„Problemy prawne i penitencjarne w filmie”
„Przegląd filmów Romana Polańskiego”
„Druga wojna światowa w filmie”
„Kinematografia w krajach nadbałtyckich”
„Humanistyczne przesłanie Radzieckiej sztuki filmowej” (ogólnopolskie seminarium filmowe zorganizowane wspólnie z Polską Federacją DKF dla uczczenia 60 rocznicy Rewolucji Październikowej)
„Ich portret – problemy przestępczości resocjalizacji nieletnich i młodocianych w filmie polskim” (seminarium zorganizowane wspólnie z Zarządem Koła Zrzeszenia Prawników Polskich w Częstochowie)
„Miłość, seks, erotyzm w filmie polskim”
„Luis Bunuel realista czy wizjoner”
„Faszyzm wczoraj i dziś”
„Kultura filmowa – tradycje i dzień dzisiejszy” (XXV Ogólnopolskie seminarium Polskiej Federacji DKF zorganizowane we wrześniu 1980 roku z okazji 25-lecia DKF „RUMCAJS”)
„Alfred Hitchcock mistrz strachu i grozy”
„Czy odeszli” (seminarium poświęcone zmarłym ludziom filmu)
„Przegląd filmów francuskich”
„Przegląd filmów: Nowe Kino Hiszpańskie”
„Przegląd Filmów Waleriana Borowczyka i Andrzeja Żuławskiego”
„Kino grozy”
„Film polski 1944-1984”
Oczywiście nie sposób wymienić tu wszystkie, zorganizowane przez DKF „RUMCAJS” imprezy filmowe. Ważniejszy jest zapewne ich społeczny efekt. A ten, nie dysponując innymi danymi, możemy mierzyć przez wzbudzane zainteresowanie. Ze jest ono wielkie, przekonał się każdy, kto próbował zostać członkiem „Rumcajsa”…
W uznaniu za te właśnie społeczne efekty działalności Klub i jego działacze byli wielokrotnie nagradzani, m. in. Ryszard Uklański otrzymał w 1960 roku nagrodę Ministra Kultury i Sztuki, w 1966 roku klub uzyskał medal Polskiej Federacji DKF za rozwijanie wśród młodzieży zainteresowań sztuką filmową, w 1977 roku Włodzimierz Konarski został uhonorowany brązową odznaką im. Janka Krasickiego, w roku 1978 klub oznaczono Dyplomem Honorowym Ministra Kultury i Sztuki, za osiągnięcia na polu krzewienia kultury filmowej oraz przyznawaną co roku przez Polską Federację DKF nagrodą im. prof. Antoniego Bohdziewicza. W 1980 roku DKF „RUMCAJS” wyróżniony został doroczną nagrodą miesięcznika „KINO”.
Niezwykle ważną imprezą w historii DKF było, wspomniane już wyżej XXV Ogólnopolskie Seminarium Polskiej Federacji DKF zorganizowane we wrześniu 1980 roku – Wspaniali prelegenci w osobach profesorów Alicji Helman, Aleksandra Jackiewicza, Bolesława W. Lewickiego; reżyserzy – Kazimierz Kutz, Janosz Rozsa, Tadeusz Jnak, Lech Majewski; doskonałe filmy i niezapomniane forum dyskusyjne z udziałem V-ce Ministra Kultury i Sztuki Antoniego Juniewicza – było to więc jedno z najważniejszych wydarzeń w całej historii DKF-owskiego ruchu.
Oprac. JACEK TOMCZYK
NAGRODY I WYRÓŻNIENIA DKF „RUMCAJS”:
1966 rok – Medal X-lecia Polskiej Federacji DKF
1977 rok – Nagroda Polskiej Federacji DKF im. Antoniego Bohdziewicza
1978 rok – Dyplom Honorowy Ministra Kultury i Sztuki za osiągnięcia w upowszechnianiu kultury filmowej
1980 rok – Nagroda Miesięcznika „KINO”
„Tegoroczna nagroda „KINA” została przyznana Dyskusyjnemu Klubowi Filmowemu „Rumcajs” w Częstochowie. Klub ten w ciągu dwudziestu pięciu lat swej działalności skupił wokół siebie i wykształcił dużą grupę działaczy, aktywnych propagatorów filmu w środowisku młodzieży studenckiej oraz w całym regionie częstochowskim. W ten sposób pragnęliśmy podkreślić zasługi całej Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych w propagowaniu dzieł sztuki. Kontrkandydatem do nagrody było kino studyjne „Wiedza” w Warszawie. Wyróżnienie Honorowe przyznaliśmy „Filmowemu Serwisowi Prasowemu”, który w ciągu 25 lat swego istnienia systematyczną, pogłębioną informacją i dokumentacją udziela cennej pomocy wszystkim zainteresowanym problematyką filmową”.
Źródło: „Kino” nr 10 z 1980 r.
1981 rok – Nagroda specjalna Polskiej Federacji DKF im. Antoniego Bohdziewicza przyznana z okazji XXV-lecia Polskiej Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych.
